Yıldırımın zararsız olarak toprağa iletilmesinde paratoner tesislerinden yararlanılır. Elektrikli boşalmaların en az dirençli yoldan çevresine zarar vermeden toprağa iletilmesi bu tesislerin yapım amacıdır.
Yapıldığı Yerler
Yıldırımın oluşumunu hızlandıran etkenlerin başında; sivri uçlar, bayrak direkleri, kuleler, yüksek binalar, (TV, Telsiz, GSM, Radyo vericileri) anten direkleri, trafo tesisleri
vs. sayılabilir. Bunlara ilave olarak askerî tesisler, cami ve minareler, okullar, hapishaneler, hastaneler, stadyumlar, gaz dolum tesisleri, petrol ofisleri, rafineriler, havaalanları, köprüler, fabrikalar, depolar ve tüm binalarda paratoner ve topraklama tesisleri yapılması mecburidir. |
|
 |
Çeşitleri
Gelen bir yıldırımın etkisine karşı korunması gereken binalar üç şekilde korunabilir.
Faraday Kafesi
Faraday kafesi ile korunması istenen bina en yüksek yerlerinden toprağa kadar devamlı ve kesiksiz iletkenlerle(yatay ve düşey) sarılmaktadır. Faraday kafesi yönteminin
yeterli olması için korunacak cismin birçok yerinden paket bağlar gibi iletken tellerle sarılması gerekmektedir.
Franklin Çubuğu
Franklin çubuğu korunacak yerin en yüksek noktasına sivri bir çubuk yerleştirme prensibine dayanan koruma sistemidir. Bu çubuk en kısa yoldan indirme iletkeni ile
topraklama tesisatına bağlanmaktadır. Bu yöntemle geniş alanları hatta binaları korumak mümkün değildir. Günümüzde özellikle minareler, kuleler ve bacalar gibi küçük boyutlu alanlarda kullanılmaktadır.
Radyoaktif Paratonerler
Radyoaktif paratonerlerde radyoaktif kaynak kullanıldığından günümüzde kullanılmamaktadır.
Paratoner Elamanları
Paratoner tesisatı yapımında iniş iletkenleri, yakalama çubuğu, direk, bağlantı parçaları ve topraklama elemanları kullanılır.
İniş İletkenleri
2x30 mm dolu daire kesitli bakır iniş iletkeni kullanılacaktır. Bu iletken uygun aralıklarla kroşeler kullanılarak montaj yüzeyine tutturulur.
Yakalama Çubukları
Çubuklar ucu sivriltilmiş en az 16 mm2 kesitli paslanmaz çelikten en az 50 cm boyundadır. Tesisin en yüksek bölümlerine konur. Çatı aynı düzlemde ise özellikle
köşelerden başlanarak en çok 15 m aralıklı yakalama çubukları konur.
Direk
6 metre boyunda galvanizli bir borudur. Bu direk duvara ya da çatıya altlık, gergi telleri, kelepçeler v.s. ile monte edilir.
Bağlantı Parçaları
Paratoner sistemlerin montajında ve bağlantılarında kroşeler, bağlantı klemensleri gibi bağlantı parçaları kullanılır.
Paratoner Sistemi Montaj ve Bağlantıları
• Aktif paratoner, korunması istenilen bölgedeki en yüksek noktadan 1,5 m daha yükseğe monte edilecektir.
• Tesiste kullanılacak bakır iletkenler %99,5 saflıkta elektrolitik bakır olacaktır.
• Kurulacak tesisatın topraklama direnci ölçülecek ve 5 Ohm'dan az olacaktır, fazla ise ilave bakır çubuk ile düşürülecektir.
• Toprak altında kalan tüm bağlantı noktaları ziftlenecektir.
• Paratoner monte edilecek çatılarda TV antenleri - Telsiz vs. mevcut ise Paratoner tesisatına bağlanacaktır (TS 622).
• Telefon, Yangın ihbar ve kumanda tesisatı, kablolarının geçtiği güzergahlarda yapılması gereken topraklamalar, bu kabloların en az 5 m uzağına yapılacaktır.
• Aktif paratonerde toprak altında kalan tüm bağlantı noktaları ziftlenecektir.
UYGULAMA BASAMAKLARI
• Uygun paratoner sistemini seçilir.
• Paratoner sistem elemanlarının yerine montajını yapınız.
• Paratoner iletkeni sistemini seçilir.
• Paratoner bağlantılarını yapılır.
• Bağlantı parçalarını kontrol edilir.
• Paratoner sistemi yerleştirilecek yerin topraklama direnci ölçülür |